Już wkrótce, 27 marca, świat pozna zwycięzców World Press Photo 2025. Zeszłoroczna edycja wciąż znajduje się w centrum uwagi, a wystawy zwycięskich zdjęć odbywają się w różnych miastach. W tym artykule przypomnę najważniejsze momenty zeszłorocznego konkursu, a także przedstawię jego wpływ na świat fotografii i reakcje odbiorców.
Tegoroczna edycja uhonorowała fotografie wybrane spośród 61 062 zgłoszeń nadesłanych przez 3851 fotografów ze 130 krajów. W pierwszym etapie były one oceniane przez sześciu regionalnych sędziów, po czym globalne jury pod przewodnictwem Fiony Shields, szefowej działu fotografii w The Guardian, wybrało dwudziestu czterech regionalnych zwycięzców. Ponadto przyznano dwie nagrody specjalne w każdym z sześciu regionów – Afryce, Azji, Europie, Ameryce Północnej i Środkowej, Ameryce Południowej, Azji Południowo-Wschodniej i Oceanii. Spośród nich wyłoniono czterech zwycięzców w kategoriach globalnych: Zdjęcie Roku, Fotoreportaż, Projekt Długoterminowy i Technika Dowolna.
Historia Afryki
Niestety jednymi z głównych wydarzeń, które charakteryzują dzisiejszą Afrykę, są wojny, dlatego aż dwie prace z tej kategorii przedstawiają złudne konsekwencje, które za sobą niosą. Zdjęcie Vincenta Haigesa pod nazwą „Powrót z wojny do domu” przedstawia Kibroma Berhana, który wita swoją matkę po raz pierwszy od dwóch lat, kiedy to wstąpił do Sił Obronnych Tigraju. Dołączył do nich jeszcze w 2021 roku bez wiedzy własnych rodziców. Inne projekty autorstwa Arlette Bashizi dokumentują osobiste historie ofiar przemocy seksualnej i ich niesamowitą walkę o odbudowanie swojego życia. Opowiadają historię 32-letniej Shily, matki trójki dzieci. Kobieta prowadziła salon fryzjerski, zanim żołnierze Erytrei najechali jej miasto w Etiopii i wielokrotnie gwałcili ją przez trzy miesiące. W konsekwencji Shila zaszła w ciążę i urodziła chłopca, ale jej pozostałe dzieci nie wiedzą o gwałcie. Kobieta nie jest pewna, czy kiedykolwiek będzie wystarczająco silna, by powiedzieć im prawdę.
Wśród bolesnych zdjęć, opowiadających o smutku różnych ludzi, znalazło się miejsce dla projektu, który przedstawia ekonomicznie trudne, ale spokojne życie młodych mieszkańców Tunezji. Projekt długoterminowy zatytułowany „Ucieczka” składa się z czterech zdjęć, które ujmują w sobie rutynę tunezyjskiej młodzieży, mianowicie ich rozrywkę, naukę oraz miejsce zamieszkania.
Życie Azji
Różne prace podejmowały bardzo ważne tematy, które były na ustach każdego w 2023 roku. Był to na przykład projekt przedstawiający Inas Abu Maamar, która tuli ciało swojej pięcioletniej siostrzenicy Saly, zabitej wraz z matką i siostrą, gdy izraelski pocisk uderzył w ich dom w Chan Junis w Strefie Gazy. Mohammed Salem (autor zdjęcia) opisuje je jako „mocny i smutny moment, który podsumowuje szerszy sens tego, co działo się w Strefie Gazy”. Dzięki niezwykłej sile przekazu oraz głębokiej emocjonalnej intensywności projekt ten został uhonorowany tytułem zdjęcia roku.
Bardzo poruszającym wydał się też fotoreportaż z Afganistanu zatytułowany „Afganistan na krawędzi”, autorstwa Ebrahima Noroozi. Zdjęcia przedstawiają trudne życie zwykłych mieszkańców, którzy spotkali się z jeszcze większymi wyzwaniami od czasu przejęcia władzy w Afganistanie przez talibów w sierpniu 2021 roku. Dziewięćdziesiąt siedem procent Afgańczyków żyje poniżej granicy ubóstwa, usługi socjalne prawie nie istnieją, a kobiety i dzieci ciągle cierpią z powodu przemocy. Reportaż ten dokładnie odzwierciedla tą straszną sytuację.
Różnorodna Europa
W 2023 roku Europą wstrząsnęły dwie klęski żywiołowe. Każda z nich spowodowała ogromną liczbę ofiar i żal. 6 lutego w nocy, o godzinie 4.17, tureckie prowincje Kahramanmaras i Gaziantep, położone nieopodal granicy z Syrią, nawiedziło trzęsienie ziemi o sile 7,8 stopni w skali Richtera. Zarówno Turcja, jak i Syria odczuły skutki kataklizmu, w wyniku którego zginęło ponad pięćdziesiąt pięć tysięcy osób, a ponad trzy miliony zostało pozbawionych dachu nad głową. Zdjęcie autorstwa Adema Altana oddaje grozę ówczesnych wydarzeń, przedstawiając Mesuta Hançera, który trzyma za rękę swoją martwą córkę Irmak, w domu swojej babci, podczas trzęsienia ziemi w Kahramanmaras. Fotograf natknął się na zrozpaczonego ojca, który nie ruszał się z miejsca pomimo deszczu i przenikliwego zimna, jeszcze przed przybyciem służb ratowniczych.
Kolejna katastrofa została spowodowana nie przez naturę, ale przez ludzi, a mianowicie Rosjan. W czerwcu 2023 roku Rosjanie wysadzili ścianę tamy w Nowej Kachowce, w południowo-wschodniej Ukrainie. Wynikiem tego były rozległe powodzie w Chersoniu oraz dolnym odcinku rzeki Dniepr. Pęknięcie tamy całkowicie zalało około siedemnaście tysięcy domostw na zachodnim brzegu rzeki kontrolowanym przez Ukraińców i na wschodnim brzegu rzeki kontrolowanym przez Rosję. W powodzi zginęły setki ludzi. Władze Ukrainy wytoczyły Rosji sprawę o ekobójstwo przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym. Konsekwencje tej katastrofy zostały udokumentowane przez fotografkę z Niemiec, Johannę Marię Fritz.
Temat ukraińsko-rosyjskiej wojny gościł też w projekcie Julii Kochetovej o nazwie „Wojna, sprawa osobista”. Łączy ona obrazy fotograficzne z poezją, klipami audio i muzyką. Multidyscyplinarna prezentacja fotografki osadza fakty wojenne w subiektywnym doświadczeniu, co pozwala wnieść więcej emocji i symboliki, niż mogłyby przekazać same zdjęcia. Za swoją wyjątkowość i osobisty styl projekt zdobył główną nagrodę w kategorii „Technika Dowolna”.
Różnorodność życia w całej Ameryce
Prace z danej kategorii starają się pokazać widzom główne wydarzenia, którymi żyją mieszkańcy Ameryki. Między innymi obejmują one kwestie drastycznych zmian klimatycznych, które stały się charakterystyczne dla tego kontynentu. Na przykład projekt Jaime’ego Rojo zatytułowany „Na ratunek motylom wędrownym”, przedstawiający mieszkańców Kanady, Stanów Zjednoczonych i Meksyku, którzy łączą siły, aby zatrzymać spadek populacji motyli wędrownych. Ważnym dziełem w temacie klimatycznych zmian jest też projekt Sandry Mehl, który przedstawia życie pierwszych uchodźców klimatycznych w Stanach Zjednoczonych. Z powodu zniknięcia wyspy Isle de Jean Charles, które zostało spowodowane działalnością przemysłów naftowych, Indianie z plemienia Biloxi-Chitimacha-Choctaw przesiedlili się do oddalonego o sześćdziesiąt pięć kilometrów miasta Gray.
Nielegalni migranci z Meksyku byli i pozostają jednym z głównych problemów dla rządu Stanów Zjednoczonych. Fotograf Alejandro Cegarra, po osobistych doświadczeniach związanych z emigracją, postanowił udokumentować dramatyczną sytuację tej społeczności. Zdjęcia pokazują przerażające i niebezpieczne sposoby, w jakie Meksykanie próbują przekroczyć granicę. Dość często próby te kończą się śmiercią. Ale nawet w tak smutnej rzeczywistości ludzie znajdują miejsce na tak piękne uczucie, jak miłość. Dowodem na to jest pierwsze zdjęcie przedstawiające parę, która poznała się i zakochała w sobie podczas nielegalnej podróży pociągiem towarowym w celu przekroczenia granicy.
Opowieści z Południowej Azji i Oceanii
Przewodnim tematem zdjęć z tego regionu były zmiany klimatyczne. Dany problem został podjęty aż na trzech z pięciu zdjęć. Na przykład Eddie Jim poprzez swój fotoreportaż chciał poinformować świat o problemie podnoszenia się poziomu mórz. Na zdjęciu Lotomau Fiafia stoi ze swoim wnukiem Johnem w miejscu, w którym w czasach jego dzieciństwa była linia brzegowa. Jego historia podkreśla skalę zmian, które zaszły w ciągu zaledwie jednego życia. Sprawia, że kryzys klimatyczny staje się namacalny dla szerszej publiczności. Swoją drogą Arie Basuki zajął się problemem rzek, pracując nad zdjęciem o nazwie „Zanieczyszczenie rzeki Cileungsi”. Fotografia przedstawia jak odpady przemysłowe i przedłużająca się pora sucha zatruły rzekę Cileungsi, zakłócając dostawy czystej wody dla obszaru Bekasi. Obraz podkreśla pilną potrzebę ochrony środowiska przed szkodliwymi praktykami przemysłowymi. Produkcja tekstyliów, spływy rolnicze i wytwarzanie odpadów domowych przyczyniają się do zanieczyszczenia, co wpływa nie tylko na środowisko, ale także na zdrowie i źródła utrzymania lokalnych społeczności.
Niestety w tym regionie również nie obyło się bez konfliktów zbrojnych. W świetle obiektywu fotografa Тa Mwe została przedstawiona rewolucja w Mjanmie. 1 lutego 2021 roku przywódcy wojskowi Mjanmy przeprowadzili zamach stanu, obalając demokratycznie wybrany rząd i burząc dekadę rozwoju politycznego i społecznego. Nowa junta wojskowa natychmiast aresztowała demokratyczną przywódczynię Aung San Suu Kyi, a także innych prawodawców i aktywistów. Niewielkie akty cywilnego sprzeciwu w ciągu pierwszych kilku dni po zamachu stanu szybko przerodziły się w ogólnokrajowe pokojowe powstanie, które protestujący nazwali „Wiosenną Rewolucją”. Wojsko odpowiedziało na protesty śmiercionośną siłą i masowymi zatrzymaniami. Przenikliwym w danym projekcie jest też dobór kolorów. Wszystkie zdjęcia fotograf Ta Mwe wykonał w czarno-białym formacie. Powodem tego była chęć udokumentowania wiosennej rewolucji bez użycia kolorów w odpowiedzi na „poczucie, że kraj wkroczył w mroczne dni, tracąc demokrację”.
Obrazy, które z nami zostaną
Trudno znaleźć słowa, które podsumowują wpływ tych zdjęć na świadomość ludzi. Przemówienie przewodniczącej globalnego jury całkiem dobrze spełniło to zadanie: „Ostatecznie wybrane prace są gobelinem naszego dzisiejszego świata, skupionym na obrazach, które naszym zdaniem zostały wykonane z szacunkiem i uczciwością, które mogą przemawiać uniwersalnie i rezonować daleko poza ich pochodzenie. Jest to okazja do pochwalenia pracy fotografów prasowych i dokumentalnych na całym świecie, wykonanej z odwagą, inteligencją i pomysłowością, oraz do wzmocnienia znaczenia historii, które opowiadają często w niewyobrażalnych okolicznościach”.
Źródło zdjęcia: zdjęcie własne z wystawy
