Każdego roku niezależna fotoreporterska organizacja World Press Photo wybiera zwycięskie projekty, które zdaniem jury najlepiej odzwierciedlają wydarzenia minionego roku. Spośród tysięcy zdjęć eksperci wybrali te, które nie tylko „uchwyciły moment”, ale pokazały prawdę, która boli, inspiruje lub skłania do działania.
W tym roku zostało wykonane naprawdę trudne zadanie, czterdzieści dwa najlepsze projekty wybrane spośród bardzo różnorodnych i zachwycających zdjęć. Główne tematy, jakie zdominowały konkurs, obejmowały politykę, płeć, migrację, konflikty zbrojne i kryzys klimatyczny. Społeczna ważność danych tematów udowadnia, że fotografia pozostaje jednym z najpotężniejszych narzędzi opowiadania o świecie takim, jaki jest naprawdę.
Lustro roku
Zdjęcie Roku zostało ogłoszone 17 kwietnia podczas ceremonii w Amsterdamie. Według jury najlepszym zdjęciem był projekе zatytułowany “Mahmoud Ajjour, Aged Nine”. Fotografka Samar Abu Elouf została ewakuowana ze Strefy Gazy w grudniu 2023 roku. Obecnie mieszka w Dosze, w tym samym kompleksie mieszkalnym co Mahmoud, gdzie dokumentuje losy nielicznych ciężko rannych Palestyńczyków, którym, jak Mahmoudowi, udało się wydostać na leczenie.
Mahmoud Ajjour został poważnie ranny podczas ucieczki przed izraelskim atakiem w Strefie Gazy w marcu 2024 roku. Gdy odwrócił się, by ponaglić swoją rodzinę, eksplozja odcięła mu jedną rękę i okaleczyła drugą. Rodzina została ewakuowana do Kataru, gdzie po leczeniu Mahmoud uczy się na nowo pisać, grać w gry na telefonie i otwierać drzwi stopami. Marzenie Mahmouda jest proste: chce otrzymać protezę i żyć jak każde inne dziecko.
Zdjęcia regionów
Zwycięzcy regionalni tegorocznego konkursu zostali ogłoszeni 27 marca, wśród nich ukazały się prace z Europy, Azji, Północnej i Południowej Ameryki oraz Afryki. W kategorii Europa hiszpański fotograf Luis Tato został doceniony za wnikliwą serię zdjęć wykonanych podczas masowych protestów w Nairobi, stolicy Kenii. Demonstracje wywołane decyzją rządu o podniesieniu podatków przerodziły się w gwałtowne starcia między obywatelami a władzami. Praca Tato dla Agence France-Presse przeraża nie tylko dokumentalną dokładnością, ale także emocjonalną głębią – każde ujęcie oddaje napięcie chwili, godność protestujących i dramat ulicznego oporu.
W regionie Azji Zachodniej, Środkowej i Południowej zwyciężył inny hiszpański autor, Samuel Nacar. Jego seria zatytułowana „Cienie już mają imiona” opowiada historię byłych więźniów politycznych reżimu Baszara Al-Asada w Syrii. To nie tylko portrety, to wizualne świadectwa przetrwania, godności i bólu. Czarno-białe obrazy koncentrują się na twarzach, które opowiadają historie tortur, izolacji i straty, ale także nadludzkiej siły.
W Ameryce Południowej główną nagrodę otrzymał Federico Rios z Kolumbii. Zaprezentował on szeroko zakrojony, długoterminowy projekt, poświęcony jednemu z najbardziej niebezpiecznych i tragicznych szlaków migracyjnych na świecie – przeprawie przez Przesmyk Darien między Kolumbią a Panamą. Jego dokumentacja fotograficzna jest kroniką desperacji, gdy tysiące ludzi, w tym z Wenezueli i Haiti, próbują dotrzeć do Ameryki Północnej, przemierzając dżunglę pełną drapieżników, rzek, chorób i przemocy. Rios towarzyszył migrantom w ich niebezpiecznej podróży, dokumentując sceny, obok których raczej nikt nie przejdzie obojętnie.
Zwycięzcą w kategorii Afryka został Andre Coelho z Brazylii, którego zdjęcie kibiców Botafogo, emocjonalnie świętujących zwycięstwo swojej drużyny, było nieoczekiwanym, ale trafnym akcentem wśród dramatycznych historii. Zdjęcie uchwyciło moment szczerej radości i dumy – uczuć, które tak często pozostają poza obiektywem, jeśli chodzi o duże międzynarodowe zawody. Fotografia przypomina, że pomimo wszystkich tragedii naszych czasów, życie składa się również z chwil szczęścia.
Skandale konkursu
W przeciwieństwie do zeszłorocznej edycji, tegoroczna nagroda wyróżniła się nie tylko poruszającymi i jakościowymi fotografiami, ale także skandalicznymi decyzjami jury. Kontrowersje wywołał fakt, że do europejskiej kategorii zakwalifikowano zdjęcie autorstwa Floriana Bachmeiera „Beyond the trenches”, przedstawiające sześcioletnią dziewczynkę i ofiarę rosyjskiej agresji w Ukrainie. Jednocześnie znalazło się w niej zdjęcie rannego rosyjskiego żołnierza „Underground Field Hospital” autorstwa Nanny Heitmann, które zostało zrobione na okupowanym przez Rosję terytorium. Krytycy tego wyboru wskazują wprost, że to zrównywanie roli ofiar i oprawców.
Prawie każdy projekt, który wywołał kontrowersyjne opinie publiczności, zawiera jakiś rosyjski element, kolejne nie są wyjątkiem. Paradoksalnie dokumentację masowych protestów w Gruzji przeciwko prorosyjskiemu rządowi przedstawił rosyjski fotograf Mikhail Tereshchenko – pracownik agencji TACC, uważanej za jedno z głównych narzędzi putinowskiej propagandy. Następną kontrowersyjną decyzją jury konkursu zostało wyróżnienie projektu autorstwa Rosjanki Aliony Kardash, która obecnie mieszka w Niemczech. Projekt ukazuje rodzinne miasto fotografki – pełen sprzeczności portret, będący zarazem nostalgicznym powrotem do ojczyzny, jak i próbą odsunięcia odpowiedzialności za wojnę od rosyjskiego społeczeństwa. W wielu kadrach pojawia się łacińska litera, która w kontekście rosyjskiej inwazji na Ukrainę stała się znakiem armii agresora. Dla cywilizowanego świata ten symbol coraz częściej bywa porównywany do nowej wersji swastyki.
Pomimo ciągłych oświadczeń o apolitycznym charakterze konkursu, tegoroczna edycja World Press Photo pokazuje, że granica między sztuką a propagandą potrafi być niebezpiecznie cienka. Choć nie brakuje tu zdjęć poruszających i ważnych, to niektóre decyzje jury rodzą pytania o etykę, intencje i odpowiedzialność.
Źródło zdjęcia: pixabay
