W marcu 2024 roku opublikowano niezwykle istotny raport dotyczący zdrowia psychicznego w polskim środowisku akademickim. Dokument przygotowany przez ekspertów Uniwersytetu SWPS i sfinansowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego nie pozostawia złudzeń – polscy studenci i studentki mierzą się z bardzo poważnymi trudnościami. Co wynika z badań? I co możemy z tym zrobić?
Zebrane dane pochodzą z analizy niemal 200 publikacji naukowych z lat 2018–2024 i obejmują studentów, doktorantów oraz pracowników uczelni. Z raportu wyłania się niepokojący obraz – połowa studentów odczuwa codzienny stres, niemal co czwarty zmaga się z objawami depresji, a dostęp do pomocy psychologicznej na wielu uczelniach pozostawia wiele do życzenia. Problemy te nie są jedynie indywidualnym doświadczeniem, lecz zjawiskiem systemowym, które wymaga realnych działań – zarówno ze strony instytucji, jak i samych studentów.
Najważniejsze wnioski z raportu
Ponad 50% studentów doświadcza wysokiego poziomu stresu. Jego źródłem są między innymi obawy o przyszłość zawodową, wymagania akademickie i samotność związana z nauką zdalną. Pojawia się również wątek depresji – objawy ma co czwarty student, a prawie 30% znajduje się w grupie zagrożonej wypaleniem edukacyjnym. Problemy te częściej dotykają kobiet. Aż 51% badanych miało zaburzenia snu, a 94% korzystało z używek, głównie alkoholu i produktów tytoniowych.
Pomoc psychologiczna? Aż 67% studentów uznało działania uczelni w tym zakresie za niewystarczające, a 70% nigdy nie skorzystało z oferowanego wsparcia. Dodatkowo pandemia COVID-19 znacząco pogłębiła problemy psychiczne wśród studentów – w 2021 roku aż 70% z nich zgłaszało zaburzenia snu i objawy lękowe.
Nie tylko studenci
Problemy nie kończą się na studiach licencjackich czy magisterskich, bo co piąty doktorant ma objawy silnego stresu, niepokoju lub depresji. Co przerażające, 6% miało myśli samobójcze. Relacja z promotorem odgrywa kluczową rolę – brak wsparcia prowadzi do pogorszenia zdrowia psychicznego i jakości kształcenia. Również kadra akademicka doświadcza silnego wypalenia. Tutaj aż 31% badanych zgłaszało objawy depresji i lęku.
Co możemy zrobić?
Nie należy bagatelizować objawów – jeśli czujesz się przeciążony, masz zaburzenia snu, lęki czy spadek nastroju, szukaj pomocy. Coraz więcej uczelni oferuje bezpłatne konsultacje psychologiczne. Skorzystaj z nich, zanim sytuacja się pogorszy. Pamiętać trzeba również o spaniu i aktywności fizycznej – według badań to najskuteczniejsze „naturalne” strategie ochrony zdrowia psychicznego. W razie problemów wspieraj innych i nie bój się prosić o wsparcie – relacje społeczne są jednym z najważniejszych czynników chroniących przed depresją i stresem. Pomocne może okazać się również zaangażowanie w życie uczelni. Uczestnictwo w grupach studenckich, kołach naukowych czy akcjach społecznych pomaga przeciwdziałać izolacji. Istotne lub wręcz konieczne wydaje się wywarcie odpowiedniej presji na uczelni, aby wprowadziła dodatkowe środki mające na celu niesienie pomocy studentom. Raport wprost informuje o potrzebie systemowych zmian. Domagajmy się od władz uczelni skutecznych programów wsparcia, lepszej dostępności psychologów i otwartego podejścia do zdrowia psychicznego.
Na zakończenie
Zdrowie psychiczne to nie luksus – to warunek dobrego studiowania i życia. Jeśli Ty lub ktoś z Twojego otoczenia doświadcza kryzysu, nie czekaj – reaguj. Uczelnia to nie tylko miejsce nauki, ale także społeczność. Dbajmy o siebie nawzajem.
Choć raport pokazuje poważne braki w systemowym wsparciu, to zmiana może zaczynać się oddolnie, od nas samych. Wspierajmy kolegów i koleżanki, okazujmy zrozumienie, rozmawiajmy o trudnych emocjach. Czasem zwykłe „Jak się trzymasz?” może być początkiem ważnej rozmowy.
Zadbaj o swój dobrostan tak, jak dbasz o naukę. Idź na spacer zamiast pić kolejną kawę, odpuść perfekcjonizm, naucz się mówić „nie”, gdy czujesz przeciążenie. To nie oznaka słabości, lecz świadomości własnych granic.
Jeśli czujesz, że sam(a) nie dajesz rady – zgłoś się po pomoc. Skorzystaj z uczelnianej poradni psychologicznej, porozmawiaj z psychologiem, sięgnij po zaufane źródła wsparcia. Nie musisz przechodzić przez to wszystko sam(a).
I pamiętaj: nikt nie jest „zbyt mało zestresowany”, by zasłużyć na pomoc.
